نستعلیق د گذار از قلم به چاپ


کمتر از یک قرن پس از ظهور خط نستعلیق در ایران و حدود همین‌مقدار بعد از ظهور صنعت چاپ در اروپا است که نفوذ خط نستعلیق به چاپخانه‌های اروپایی آغاز می‌گردد. ابتدا در رم و توسط چاپخانۀ معروف مدیچی و کمی بعدتر توسط چاپخانۀ کنگرۀ ترویج ایمان است که آثاری به‌خط نستعلیق منتشر می‌گردد و از این زمان به‌بعد است که چاپ و انتشار کتاب به‌زبان فارسی در اروپا سرعت می‌گیرد. البته به‌جهت نزدیکی اروپائیان به جهان عرب و تعلق خاطری که به‌خط عربی طی قرن‌ها پیدا نموده و همچنین مشکلاتی که در استفادۀ از خط نستعلیق برایشان وجود داشت، عمدۀ آثار منتشره به زبان فارسی در اروپا به‌خط نسخ است. اما همچنان در شهرهای بلگراد و پادوا و چه بسار شهرهای دیگر تلاش‌هایی برای استفادۀ از خط نستعلیق در جریان است.
از همه عجیب‌تر اینکه برای اولین‌بار یک انگلیسی با نام چارلز ویلکینز است که در شبه‌قاره اقدام به ساخت حروف نستعلیق و ‌انتشار کتاب با استفاده از خط نستعلیق می‌زند.این اقدام او آغازگر دورۀ پربار استفاده از خط نستعلیق برای چاپ در شبه‌قاره است، دوره‌ای که استقبال از این خط برای چاپ به‌اوج رسیده و به‌دیگر قاره‌ها هم منتقل می‌گردد.
از اوایل قرن ۱۹ میلادی استفادۀ از خط نستعلیق برای چاپ در لندن هم آغاز می‌گردد و کتب متعددی با استفادۀ از این خط در این شهر منتشر می‌شود.
کمی بعدتر توجه به خط نستعلیق برای چاپ توسط پادشاهان و حاکمان عثمانی که قرابت دیرینی با فرهنگ ایران، زبان فارسی و خط نستعلیق داشتند در جغرافیای پنهاور این امپراتوری و با راه‌اندازی چاپخانۀ بولاق در مصر آغاز می‌گردد و به استانبول هم کشیده می‌شود. دورۀ اوج استفادۀ از خط نستعلیق مربوط به‌زمانی است که هنرمند پرآوازۀ ایرانی محمدعلی قوچانی معروف میرزا سنگلاخ در قاهره و به‌دستور محمدعلی‌پاشا دست به طراحی حروف نستعلیق برای این چاپخانه می‌زند و آنچنان این حروف را به‌زیبایی طراحی می‌کند که در چاپخانه پرآوازۀ بولاق برخی از کتاب‌های عربی و ترکی هم با این فونت چاپ و منتشر می‌شود.

پی‌نوشت: فیلم‌ها و تصاویر مربوط به «بوت کمپ از قلم تا گلیف» است که توسط هفتۀ تایپ تهران برگذار و من هم در این بوت کمپ ورکشابی با عنوان «نستعلیق در گذار از قلم به‌چاپ: محدودیت‌ها، انطباق و الهام» را داشتم.
از سرکار خانم عاطمه محمدی و جناب آقای مجید شاه‌بداغی از بنیانگذاران هفتۀ تایپ تهران هستند و دوست عزیزم امیر مصباحی برای برگزاری این برنامۀ جذاب و خوب ممنونم.

دیدگاه‌ها غیرفعال است!