چند روز پیش که سری به سامانۀ کدال زدم به بررسی گزارش حسابرسی و صورتهای مالی «انتشارات عام المنفعه غیر انتفاعی امیرکبیر» منتهی به ۳۰ آذر سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ پرداختم.
از ورشکستگی و اوضاع خراب این انتشارات فعلاً میگذرم، اما در مجالی دیگر بهشکلی مبسوط خواهم نوشت که چگونه سازمان تبلیغات اسلامی اسب زین شدۀ (انتشارات امیرکبیر) عبدالرحیم جعفری که موفقترین و پرسودترین ناشر بخش خصوصی در دورۀ پهلوی بود را تحویل گرفت و «درین ره ماند در گل چو خر لنگ»
نشری که در سال ۱۳۵۷ دارای ۱۳ کتابفروشی بود حالا بهجایی رسیده است که مطابق گزارش حسابرسی در سال ۱۴۰۱ با زیان انباشتهای بالغ بر ۹۸،۳۶۳،۳۳۵،۹۶۰ میلیون ریال که بیش از دوبرابر سرمایه این نشر است، حسابرس توانایی مؤسسه به ادامۀ فعالیت را با تردیدی عمده میداند (بند ۵- صفحۀ ۲) و بدون حمایتهای مالی و یکطرفۀ سازمان تبلیغات این نشر ورشکستۀ مطلق بوده و میبایست تعطیل گردد.
اما نکتۀ عجیب و قابل توجهی که در بخش «۳-۱-۲۲- مانده حسابهای پرداختنی بهسایر مشتریان» (صفحۀ ۲۶) دیده میشود این است که نام ۹ مترجم و نویسندۀ متوفی بهعنوان طلبکار از این انتشارات دیده میشود. از زمان درگذشت برخی از این افراد مانند عباس آریانپور ۴۰ سال و برخی دیگر مانند علی شریعتمداری حدود ۸ سال میگذرد، که مطابق این گزارش حسابرسی حداقل سهسال (۱۳۹۹-۱۴۰۱) است که حقالتألیف و ترجمۀ آنها در حسابهای این انتشارات مانده و پرداخت نشده است.
البته در این میان احتمالاً نویسندگان و مترجمانی هستند که بهدلیل بیوارث بودن بعد از درگذشت آنها همگی مبالغ حقالتألیف و یا ترجمۀ کتابهایشان در حسابهای انتشارات امیرکبیر رسوب نموده است. که از آنجمله میتوان به مرحوم مهدی آذریزدی اشاره نمود. که در سال ۱۳۸۸ وفات نمودهاند و هیچ وارثی ندارد و مطابق حسابرسی سال ۱۴۰۰ حقالتألیف او در سال ۱۳۹۹ مبلغ ۲۵۳،۰۹۱،۹۰۰ تومان بوده که این مبلغ طی دو سال بعد به ۸۲۴،۵۴۱،۹۰۰ تومان افزایش پیدا نموده است.
| نام نویسنده و مترجم | سال درگذشت | حقوق برجای مانده |
| عباس آریانپور | 1363 | 1485639836 |
| مهدی آذریزدی | 1388 | 8245419000 |
| علی شریعتمداری | 1395 | 2328065000 |
| محمد قاضی | 1376 | 1782157500 |
| عبدالحسین زرینکوب | 1378 | 675386500 |
| بهمن فرزانه | 1393 | 668467500 |
| شریف لنکرانی | 1366 | 538545000 |
| کاظم انصاری | 1393 | 1026672075 |
| جمع کل | 16750352411 |
بر اساس گزارش حسابرسی سال ۱۴۰۱ مبلغ (یک میلیارد و ششصد و هفتاد و پنج میلیون و سی و پنج هزار و دویست و چهل و یک تومان) حقالتألیف و ترجمهای است که متعلق به این نویسندگان است که دستشان از دنیا کوتاه است.
حالا سؤال اینجاست که آیا اساساً همگی این نویسندگان و مترجمان بدون وارث هستند؟
شاید جواب این سؤال خیر باشد که در این صورت این شبه و سؤال پیش میآید که در این اوضاع خراب اقتصادی و با توجه به رشد روزافزون تورم نگهداشتن حقالتألیف و ترجمۀ این افراد آنهم به مدت بعضاً سه سال چه وجه قانونی و یا شرعی دارد؟
اما اگر جواب بله است و این نامآوران عرصۀ فرهنگ هیچ ورثهای ندارند، بر اساس مادۀ ۱۲ اصلاحی قانون «حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ » مصوب ۳۱ مرداد سال ۱۳۸۹ حقالتألیف و ترجمۀ این عزیزان میبایست در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار بگیرد.
در این مادۀ قانونی آمده است که:
«مدت استفاده از حقوق مادی پدیدآورنده موضوع این قانون که به موجب وصایت یا وراثت منتقل میشود از تاریخ مرگ پدیدآورنده پنجاه سال است و اگر وارثی وجود نداشته باشد یا بر اثر وصایت به کسی منتقل نشده باشد برای همان مدت به منظور استفاده عمومی در اختیار وزارت فرهنگ و هنر قرار خواهد گرفت.»
قانون کتاب، نغمه طالاری، تهران، خانه کتاب، ۱۳۹۴، صص ۸۷-۸۸
بنابراین پرواضح است که مطابق این مادۀ قانونی انتشارات امیرکبیر ملزم به انتقال این وجوه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است که در این خصوص تاکنون قصور نموده است.
البته ناگفته نماند که انتشارات امیرکبیر از اساس متعلق به مرحوم عبدالرحیم جعفری و ورثه ایشان است که مع الأسف باوجود همه پیگیریهایی که ایشان و خانواده آن مرحوم انجام دادهاند تابهامروز این حق احقاق نشده است.
همچنین در این موضوع مطلب زیر را نیز بخوانید: