نمیدانم اولین میکروفیلمهای از نسخ خطی را چهکسی به ایران آورد. اما محمد قزوینی از اولین ایرانیانی است که با جستجوی کتابخانههای بزرگ و معتبر اروپا بسیاری از نسخههای خطی شاخص و ارزشمند را شناسایی و نسبت بهتهیۀ عکس از آنها برای کتابخانۀ ملی ایران اقدام کرد.
بعد از او باید از کارستان مینوی در این خصوص یادکرد، تهیۀ بیش از هزار میکروفیلم از نسخههای خطی فارسی و عربی موجود در کتابخانههای ترکیه اقدام ارزشمند و ماندگاری بود که مینوی طی چندین سال حضورش در این کشور بهثمر رساند و با انتقال این میکروفیلمها به کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران آبشخوری عظیم برای اهل معرفت و پژوهش فراهم ساخت.
بعد از انقلاب هم فعالیتها و کارهای متعددی در این خصوص انجام شد مثلا راهاندازی مرکز میکروفیلم نور در هند و یا تهیۀ میکروفیلم از نسخههای خطی یمن توسط وزارت امورخارجه و یا راهاندازی مرکز احیاء میراث اسلامی در قم
این موارد را اجمالاً گفتم که بدانید ما بیش از صد سال قبل بهاین فکر بودیم که آنچه از میراث مکتوبمان در کتابخانههای دنیاست را شناسایی و تصویربرداری و برای هموطنانمان بهایران بیاوریم
در حال حاضر با وجود استانداردهای جدید دیگر نیاز به جمعآوری عکس، میکروفیلم و یا حتی نسخۀ دیجیتال نیست. امروزه هر کتابخانهای در دنیا رأساً خود اقدام بهفهرستنویسی و دیجیتالسازی منابع خود کرده و در نهایت با تعامل و همراهی با دیگر کتابخانهها و ایجاد یک کنسرسیوم نتایج تلاشهای کتابخانههای مختلف و متعدد در درگاهی واحد و بهشکلی متمرکز به اهالی پژوهش و خوانندگان عرضه میشود.
چیزی شبیه «کتابخانۀ دیجیتال خاورمیانه» که به اختیار DLME خوانده میشود.
این کتابخانه پلتفرمی برای دسترسی آزاد به میراث فرهنگی و غنی خاورمیانه و شمال آفریقاست که با همکاری کتابخانۀ ملی قطر و کتابخانههای استنفورد و تأمین مالی بنیاد اندرو دبیلو ملون، بنیاد وایتینگ و … راهاندازی شده است.
کتابخانههای دارای نسخ خطی و منابع کهن ما در چهوضعی هستند؟
هنوز بسیاری از کتابخانههای ما در مرحلۀ نگهداری، فهرستنویسی و دیجیتالسازی ماندهاند.
هیچ تعامل و همکاری مبتنی بر استانداردهای جدید در کتابخانههای ایران وجود ندارد. (منظورم در بخش دیجیتال است)
حالا تعامل با کشورها و کتابخانههای سرشار از منابعی از این دست در جهان که بماند!
شما با نگاهی به همین پایگاه کتابخانۀ دیجیتال خاورمیانه خواهید فهمید که سهم کشور کوچکی همچون قطر در این حوزه چقدر بیشتر از کشوری بزرگ و با سابقۀ تاریخی و میراثی همچون ایران است.