در دههٔ هفتاد نهضت تولید بانکهای اطلاعاتی در حوزهٔ نسخ خطی براه افتاد. نتیجهٔ این نهضت ایجاد دو بانک اطلاعاتی مهم در این حوزه بود.
اولی زیر نظر آقای ناصر گلباز بود که خروجیش در دههٔ هشتاد تبدیل به وب سایت آقابزرگ شد، که متأسفانه بعد از رونمایی و افتتاح در سال ۱۳۸۴ بروزرسانی نگردید و در نهایت در دولت سیزدهم عملاً نابود شد و بعد از پیگیریهای فراوان و راهاندازی مجدد شبحی از آن مجدداً راهاندازی گردید که بههیچ روی کارآمد و مفید نیست.
دومی را هم آقای مصطفی درایتی راهاندازی نمود که هیچگاه بهصورت برخط عملیاتی نشد و بخشی از آن بهصورت فیزیکی در قالب کتابهایی چون دنا (دستنوشتههای ایران) و فنخا (فهرست نسخههای خطی ایران) و معجم المخطوطات العراقیه چاپ و منتشر گردید. آنچیزی هم که در کتابخانهٔ ملی تحت عنوان فهرستگان نسخ خطی رونمایی شد، شوخی بیش نبود.
در همهٔ این سالها که وزارتخانههای ارشاد و میراث فرهنگی و کتابخانههای بزرگ و مراکز و مؤسسات مرتبط به این حوزه مشغول سیاستبازی و حیف و میل بودجههای کلان عمومی بودند، در کشورهای همسایه همچون ترکیه، امارات، عربستان سعودی و در کشورهای اروپایی و آمریکایی پروژههای کلان و جدی در حوزهٔ نسخ خطی اسلامی و ایرانی شروع گردید و در حال انجام است.
ازجملهٔ مدرنترین و بهروزترین این پروژهها که با آخرین استانداردها در حال انجام است میتوان به پروژهٔ قلموس (qalamos)در آلمان و همچنین پروژهٔ فهرست (fihrist) در بریتانیا اشاره نمود.
سالهاست که کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ضمن ایجاد بانکهای اطلاعاتی مترصد این هستند که با استفادهٔ از تکنولوژیهای روز بهبازخوانی متنهای کهن و تحلیل محتوای آن بپردازند. این در حالی است که ما هنوز نهتنها انبوهی از نسخ خطی فهرستنویسی نشده داریم، بلکه در خصوص حفاظت و نگهداری از اصل نسخههای خطی و منابع چاپی کهنمان هم درماندهایم.
بد نیست که یکی از نمونههای مفید و کارآمد کشور همسایه یعنی ترکیه را برای شما معرفی کنم.
پروژه (LexiQamus) ابزاری برای تجزیه و تحلیل زبان ترکی عثمانی است. و بهطور خلاصه توسط این ابزار کارهای زیر انجام میگیرد:
◼ کلماتی را که به دلایل مختلف خواندن آنها دشوار است رمزگشایی می کند.
◼ کلمه صحیح را پیدا می کند حتی اگر کاربر در حین جستجو آن را اشتباه املایی کند،
معانی واژهها را با استفاده از چندین فرهنگ لغت نشان می دهد.
برای آشنایی با این پروژه اسلاید بعدی را ملاحظه فرمائید.
ضمناً هفتهٔ پژوهش بر پروژهبگیران بیخروجی و مدعیان بیسواد مبارک باد.