کتابفروشی های اراک در دورۀ پهلوی اول


دورۀ پهلوی اول در اراک دوران نسبتاً خوبی برای کتابفروشی‌ها بوده ، شهری با جمعیتی کمتر از ۲۰ الی ۳۰ هزار نفر که البته جمعیت باسواد آن حتما بسیار اندک بوده است. اما همین جمعیت اندک در این دوران به ۶ کتابفروشی نسبتا خوب دسترسی داشته‌اند که مطابق آماری که ذکر خواهد شد بالغ بر ۱۰ هزار جلد کتاب در خود جای داده بودند. این کتابفروشی‌ها عبارت بودند از :

کتابفروشی علمیه اسلامیه
کتابفروشی توکل
کتابفروشی فردوسی
کتابفروشی نصرت
کتابفروشی داودی
کتابفروشی رحمانی

اطلاعات و آگاهی ما از کتابفروشی‌های شهر اراک (سلطان‌آباد- عراق) برگرفته از منابع زیر است:

اول احصائیه‌ای است که توسط ادارۀ معارف و اوقاف عراق و ولایات ثلات به وزارت معارف به تاریخ ۱۳۱۲/۱۲/۷ ارسال شده است:

«صورت اسامی کتابخانها و لوازم التحریر فروشی شهر سلطان‌آباد عراق
کتابخانه شعبه اسلامیه عراق اخوان کتابچی بمدیریت آقای میرزا ابراهیم غفاری
کابخانه توکلی عراق بمدیریت اسمعیل مجد زرین قلم
کتابخانه فردوسی عراق بمدیریت میرزا سیدمحمد دودی
کتابخانۀ نصرت عراق بمدیریت شیخ محمدعلی خوانساری
کتابخانه داودی عراق بمدیریت آقای میرزا سیدعلی داودی

[سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، ش ۲۹۷/۳۱۹۸۸ ]

دوم: در «سالنامۀ معارف عراق سال تحصیلی ۱۳۱۳-۱۳۱۴ و ۱۳۱۴-۱۳۱۵» که در مطبعۀ موسوی این شهر منتشر شده است، در بخش «اوقاف عراق از مهر ۱۳۱۳ ببعد» فهرستی از کتابفروشی‌های این شهر با ذکر سال تأسیس و تعداد کتاب‌های آن ذکر شده که قابل توجه است.

نام مؤسسه | تاریخ تأسیس | شماره کتاب
کتابخانه علمیه اسلامیه | ۱۳۰۱ | ۳۰۰۰
کتابخانه نصرت | ۱۲۹۹ | ۱۵۰۰
کتابخانه توکل | ۱۳۰۷ | ۲۵۰۰
کتابخانه فردوسی | ۱۳۱۰| ۳۵۰۰

[سالنامه معارف عراق سال تحصیلی ۱۳۱۵-۱۳۱۳، به‌اهتمام اسدالله عبدلی آشتیانی، محسن اسماعیلی انجدانی، تهران، سفیر اردهال، ۱۳۹۹]

سوم: در احصائیه کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌های ایران در خرداد ۱۳۱۴ش تعداد کتابفروشی‌ها شهر اراک ۴ کتابفروشی ذکر شده است.

عراق
اسم محل | اسم مؤسسه | تاریخ تأسیس شمسی | نوع و عدد
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سلطان آباد |‌ علمیۀ اسلامیه | ۱۳۰۱| کتابفروشی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سلطان آباد | نصرت | ۱۲۹۹ | کتابفروشی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سلطان آباد | توکل | ۱۳۰۷ | کتابفروشی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سلطان آباد | فردوسی | ۱۳۱۰ | کتابفروشی

[کتابفروشی (احصائیه کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌های ایران در خدداد سال ۱۳۱۴/دکتر منصور صفت‌گل)، به‌خواستاری ایرج افشار، عبدالحسین آذرنگ و دیگران، تهران، انتشارات خجسته، جلد دوم، ۱۳۸۷ش، ص ۲۳۳]

چهارم: شکایت‌نامه‌ای که جمعی از کتابفروشان اراکی در تاریخ ۱۳۱۶/۱۱/۲۵ خطاب به ادارۀ معارف و اوقاف عراق نوشته‌اند. در انتهای این شکایت اسامی این کتابفروشان بدین نحو ثبت شده است:‌

کتابخانه رحمانی عراق سیدعلی کاشانی
کتابخانه فردوسی سیدمحمد داودی
کتابخانه توکلی عراق اخوان مجید
کتابخانه علمیه اسلامیه عراق اخوان مجد
کتابخانه نصرت محمدعلی محسنی؟
کتابفروشی فردوسی

[سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، ش ۲۹۷/۴۵۹۰ ]

مطالعۀ مقالۀ «کتابفروشیهای اراک» نوشتۀ آقای مرتضی ذبیحی که در مجموعه کتابفروشی صص ۲۷۷-۲۸۳ به سال ۱۳۸۳ منتشر شده است و اطلاعاتی از کتابفروشی‌های قدیم و جدید اراک می‌دهد تکمیل کننده مطالب ذکر شده و بسیار مفید است.

دیدگاه‌ها غیرفعال است!