تجلیل از استاد ابوالفضل عربزاده برای بیش از نیم قرن خدمتگذاری در عرصه کتاب

استاد ابوالفضل عربزاده

عصر دوشنبه ۲۵ مهرماه سال ۱۴۰۱ در چهارم محمل فهرستنگاران نسخ خطی و با حضور بسیاری از فهرستنگاران و پژوهشگران برجسته قم و تهران، بیش از نیم قرن خدمات و تلاش‌های استاد ابوالفضل عرب‌زاده مورد تجلیل قرار گرفت. 

در ابتدای جلسه حضرت آیت الله سیدجواد علوی بروجردی که میزبان این بزرگداشت بودند سخنرانی کردند و بیان فرمودند که قریب ۵۰ سال  و از زمانی که استاد عربزاده در کتابخانه دارالتبلیغ مشغول به فعالیت بودند ایشان را می‌شناختنند و تسلط ایشان بر منابع حوزوی و غیرحوزوی و حسن خلق و برخورد ایشان با مراجعه کنندگان از عوامل موفقیت و مقبولیت این کتابخانه در آن دوران بود. 

حجت‌الاسلام حسن صافی

حجت‌الاسلام سیدجواد گلپایگانی هم سخنرانی مختصری داشتند که مع‌الاسف به جهت کدورت‌هایی که میان ایشان و آقای عربزداه بود بیشتر حول کتابخانه بود و تنها در یک جمله از ایشان هم تشکر کردند. 

دوست ارجمند و فاضل جناب آقای حسن رجبیان مدیر کتابخانه آیت الله حائری (فیضه) قصیده‌ای بلند در مدح کتابدار و شخص آقای عربزاده که سروده بودند را قرائت کردند که دلنشین بود. 

از دیگر سخنرانان حجت‌الاسلام حسن صافی گلپایگانی فرزند آیت‌الله صافی گلپایگانی بودند که به خوبی از آقای عربزداه یاد کردند و فرمودند که آیت‌الله صافی اطمینان بسیاری به آقای عربزاده داشت و از نقاط قوت ایشان پاکدست بودن بود. حجت‌الاسلام علی عماد مدیر فعلی کتابخانه چند دقیقه‌ای درباره کتابخانه گلپایگانی و فعالیت‌های جاری آن گزارش دادند و  

آقای ناصرالدین انصاری قمی هم چند جمله‌ای در خصایص آقای عربزداه فرمودند. 

حجت‌الله الاسلام والمسلمین علی صدرایی خویی نیز به جهت رفاقت دیرین با آقای عربزاده اشعاری را قرائت فرمودند.

آقای دکتر حیدری یساولی نیز سخنانی در تشکر و قدردانی از آیت‌الله علوی برای برگذاری این مجالس ارائه و از زحمات و تلاش‌های آقای عربزداه نیز قدردانی نمودند

استاد ابوالفضل عربزاده

آقای عربزاده نیز متنی را که سرشار از تواضع و بزرگواری ایشان بود قرائت فرمودند. 

در پایان هدایایی از طرف بیت حضرت آیت‌الله علوی بروجردی، مکتا، کتابخانه آستانه حضرت معصومه (ع) به جناب آقای عربزاده اهدا گردید. 

استاد عربزاده حقیقتا از خادمان پرکار، اما گمنام حوزه کتاب و کتابخوانی بوده و هستند و بدون شک نقش پررنگی در توسعه کتاب و کتابخوانی در شهرستان قم و بالاخص در میان طلاب و حوزه‌های علمیه ایفا نموده‌اند. 

حسن خلق، شناخت علوم حوزوی و جامعه علمی حوزویان، دانش و آگاهی به علوم مختلف موجب گردید که ایشان با آگاهی و تسلطی خوب نسبت به اداره کتابخانه‌های تحت اشرافشان عمل کنند. 

کتابخانه‌های تحت مدیریت ایشان، بالاخص کتابخانه آیت الله گلپایگانی که سالیان سال مدیریت آنرا به شایستگی عهده‌دار بودند، با همه کمبودهای مالی و امکاناتی به بهترین شکل به مراجعه‌کنندگان سرویس می‌داد و از جمله کتابخانه‌های پرمراجعه و پرنشاط شهر قم به شمار می‌رفت. 

آقای محمد عباسی یزدی (مدیر کتابخانه حضرت معصومه)، آقای مهدی محمدی شجاعی (مدیر کتابخانه ادیان) حجت‌الاسلام ناصرالدین انصاری قمی (پژوهشگر و نویسنده) حجت‌الاسلام عبدالحسین جواهرکلام (پژوهشگر و نویسنده) حجت‌الاسلام علی‌اکبر مهدی‌پور (پژوهشگر و نویسنده) آقای ملکی (مدیر کتابخانه تخصصی فقه و اصول) حجت‌الاسلام ابن‌الرضا (مدیر حوزه علمیه ولی عصر خوانسار)، حجت‌الاسلام حسن صافی (فرزند آیت الله صافی گلپایگانی)، استاد ابوالفضل عربزداه، آیت‌الله محمدجواد علوی بروجردی، حجت‌الاسلام استاد سید احمد حسینی اشکوری(نسخه پژوه و نسخه‌شناس)

استاد عربزاده را باید گنجینه تاریخ فرهنگی و حوزوی قم نیز نامید. آگاهی‌های ایشان از تاریخ فرهنگ شهر قم پیش از انقلاب و بعد از آن بسیار مغتنم و مورد استفاده است. بخشی از این آگاهی‌ها در قالب کتاب‌ها و مقالات ایشان چاپ و انتشار یافته اما بخش زیادی از آن هنوز به صورت مکتوب درنیامده و امیدوارم حداقل حقیر فرصتی کرده واین آگاهی‌ها در حوزه تاریخ کتاب و کتابخوانی را مستند و مکتوب نمایم. 

در هر صورت برای حضرتشان طول عمر و سلامت خواستارم و امیدوارم که در ماه‌ها و سالهای پیش رو آثار ارزشمندی از ایشان چاپ و در معرض علاقه‌مندانشان قرار گیرد. 

مختصری از زندگی‌نامه استاد ابوالفضل عربزداه

استاد ابوالفضل عربزاده

استاد ابوالفضل عرب‌زاده در سال ۱۳۱۳شمسی در قم متولد می‌شود . آموزش‌های اولیه را در مکتب میرزا محمود معروف به مدیر تعلیم می‌گیرد و بعد از آن به مدرسه سنایی واقع در خیابان حضرتی قم رفته و ادامه تحصیل می‌دهد. برای امرار معاش شاگرد طلاسازی می‌شود و همزمان به تحصیلات حوزوی پرداخته و مقدمات و سطح را نیز می‌گذراند. 

حیات کتابشناسانه ایشان پیش از افتتاح کتابخانه دارالتبلیغ اسلامی و با دعوت آیت الله شریعتمداری آغاز می‌گردد. و در خردادماه سال ۱۳۴۸ این کتابخانه با مدیریت آیت الله مهدی حائری تهرانی و معاونت ایشان افتتاح می‌گردد. کتابخانه‌ای عمومی که در روزگار خود از بهترین و شاخص‌ترین کتابخانه‌های قم و ایران به شمار می‌رفت. از سال ۱۳۵۱ مدیریت این کتابخانه بطور کامل بر دوش ایشان گذاشته می‌شود و این فعالیت تا روز جمعه ۲۶ فروردین سال ۱۳۶۱ استمرار می‌یابد. 

بعد از آن مدتی به شغل شریف کتابفروشی مشغول می‌شود و پس از مدتی با دعوت حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ حسین حقانی عهده‌دار مسئولیت رده‌بندی و فهرست‌نگاری کتابهای کتابخانه مدرسه حقانی می‌گردد. و همزمان نیز به کتابخانه بنیاد فرهنگی امام مهدی که توسط آیت الله حائری تهرانی تأسیس گردیده بود مشغول می‌گردد. 

فهرستنگاری کتاب‌های کتابخانه مدرسه امام صادق (ع) که توسط آیت‌الله حاج سید محمدصادق روحانی در گذرقلعه تأسیس شده بود و همچنین فهرست‌نگاری کتاب‌های کتابخانه مؤسسه امام صادق که توسط آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی تنظیم گردیده و همچنین کتابخانه دارالعلم مدرسه آیت‌الله بهبهانی اهواز از دیگر فعالیت‌های ایشان در آن دوران بود. 

در سال ۱۳۶۶ به کتابخانه آیت‌الله العظمی گلپایگانی دعوت و تا سال ۱۳۹۴ در این کتابخانه به خدمت‌گذاری اهل علم مشغول بودند. 

کتابها

  1. فهرست ده هزار و سیصد و شصت نسخه خطی کتباخانه آیت الله العظمی گلپایگانی. قم: دارالقرآن کریم، وزیری، ۸۵۰ص.، ۱۳۷۸. 
  2. طرحی نو در نظام کتابداری. قم:‌نشر انتشارات اسلامی(جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، ۲۱۲ص.، وزیری، ۱۳۸۱.
  3. فقها و محدثان قم تا پایان قرن چهارم هجری. قم: مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)، ۱۳۲ص.، وزیری، ۱۳۸۵.
  4. کتابخانه در تاریخ: تاریخ کتابخانه آیه الله العظمی گلپایگانی. ناشر مؤلف، ۲۵۱ص.، وزیری، ۱۳۹۴.
  5. طرحی نو در نظام کتابداری. قم:‌نشر انتشارات اسلامی(جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، ۲۱۲ص.، وزیری، ۱۳۹۵.
  6. شیوه‌ی فرا‌موضوعی در رده‌بندی کـتاب یا خودآموز علم کـتابداری. قم: انتشارات انصاریان، ۱۵۱ص.، ۱۳۹۶. 
  7. فقها و محدثان قم تا پایان قرن چهارمم. قم: آثار نفیس، ۱۳۵ص.، ۱۳۹۸.
  8. مائده اهل قلم. قم: انتشارات انصاریان، ۲۹۶ص.، وزیری، ۱۳۹۸. 

تصحیحات

  1. جغرافیای تاریخی قم و قریه‌های اطراف قم. قم: نشر آستانه مقدسه قم (کنگره شخصیت حضرت فاطمه معصومه علیها سلام)، ۲۷۲ص.، وزیری، ۱۳۸۳.
  2. عیون‌ انوارالرضا: مشتمل بر شرح چهل حدیث در فضایل و مناقب و اجر و پاداش زیارت…. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، ۴۳۴، ۱۳۸۸
  3. درةالرضویة در شرح زیارت جوادیه. عبدالرحیم بن کرمعلی اصفهانی. قم: مؤسسه بین‌المللی دعا، ۲۱۶ص.، ۱۳۹۱. 
  4. کشف الاحزان و سرور الاخوان. 
  5. وسیله‌الرضوان فی کرامات سلطان خراسان. شمس‌الدین‌محمدابن‌محمدبدیع‌ رضوی؛ تحقیق و تصحیح و اضافات ابوالفضل عرب‌زاده.قم: انتشارات انصاریان، ۵۰۹ص.، ۱۳۹۵.
  6. ترجمه رساله ذهبیه. مترجم: شمس‌الدین‌محمدابن‌محمدبدیع رضوی؛ تصحیح، تحقیق و اضافات: ابوالفضل عربزاده. قم: انتشارات انصاریان، ۱۸۷ص.، ۱۳۹۵.

مقالات

  1. عالم المخطوطات تعریف موجز بمخطوطات مکتبة آیة الله العظمی السید الگلپایگانی. رسالهالقرآن،شماه۶،مهر۱۳۷۰،صص. ۱۹۹۲۰۶     
  2. رده‌بندی کتابخانه در تمدن اسلامی. کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی (مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی)، ۱۳۷۴، صص. ۱۴۸۹۱۵۲۱. 
  3. نسخه ای کهن از نهج البلاغه. میراث حدیث شیعه دفتر اول، ۱۳۷۷، صص. ۴۲۹-۴۳۶،
  4. شرح حال ابوالفتوح رازی. آیینه پژوهش، شماره ۹۴، مهر و آبان ۱۳۸۴، صص. ۲۱-۲۶. 
  5. از لوح گلین تا لوح فشرده. پیام بهارستان، شماره ۷۸، آذر ۱۳۸۶، صص. ۴۴-۵۰
  6. نقد، گزارش و معرفی: معرفی برخی نفایس خطی کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی. گنجینه اسناد، شماره ۶۸، زمستان ۱۳۸۶، صص. ۱۱۵-۱۲۴. 
  7. معرفی برخی نفایس خطی کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی. گنجینه اسناد، شماره ۷۱، پاییز ۱۳۸۷، صص ۱۱۵-۱۲۶.
  8. معرفی بعضی اسناد(تک برگ)کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی(ره). پیام بهارستان، شماره ۸۲، ص. دوره دوم، پاییز و زمستان ۱۳۸۷، صص. ۱-۹
  9. معرفی نسخه بسیار نفیس فتوحات مکیه. پیام بهارستان، دوره دوم، شماره ۳، بهار ۱۳۸۸، صص. ۵۹۷-۶۱۷.
  10. درباره مجلد پنجم منشآت میرزا مهدی خان استرآبادی: (نسخه کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی ره). پیام بهارستان، دوره دوم، شماره ۳، بهار ۱۳۸۸، صص. ۱۰۹-۱۱۲. 
  11. معرفی اثری نادرالوجود و نفیس (خط ناخنی). پیام بهارستان، دوره دوم، شماره ۴، تابستان ۱۳۸۸، صص. ۸۳۱-۸۸۲
  12. معرفی نسخه‌های دست نوشت طب گیاهی و سنتی(شماره دوم). پیام بهارستان، دوره دوم، شماره ۶، زمستان ۱۳۸۸، صص. ۲۰۳-۲۱۶.
  13. یا من اسمه دواء و ذکره شفا معرفی بعضی آثار دست نوشت طب گیاهی و سنتی موجود در کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی – ره – قم. پیام بهارستان، دوره دوم، سال چهارم، ضمیمه شماره ۱۵، بهار ۱۳۹۱، صص. ۵۹۷-۶۱۲.
  14. نسخه نفیس عهدنامه مالک اشتر موجود در کتابخانه مدرسه آیت الله گلپایگانی (رحمه الله). جشن‌نامه  استاد سید احمد حسینی اشکوری. به کوشش رسول جعفریان، تهران: نشر علم، ۱۳۹۲، صص. ۶۷۱-۶۹۳
  15. راه‌سازی مسجد مقدس جمکران از طریق حریم راه‌آهن قم-کاشان. میراث شهاب، شماره ۸۳، بهار ۱۳۹۵، صص. ۱۸۹-۲۰۴

دیدگاه‌ها غیرفعال است!